Tết Pây Tái - Nét đẹp văn hóa của đồng bào dân tộc Tày, Nùng

Nếu người Kinh thường gọi rằm tháng Bảy là ngày lễ Vu Lan Báo hiếu, thì với người Tày - Nùng ngày rằm tháng Bảy âm lịch còn được gọi bằng một cái tên khác là Tết “Pây Tái” hoặc “Kin Chất”,  là ngày lễ báo đáp công ơn của con cái đối với cha mẹ, những người đã sinh thành và nuôi dưỡng mình. Đây là một nét văn hóa truyền thống độc đáo, mang đậm bản sắc của bà con các dân tộc Tày - Nùng.

Người Tày có tục gánh đồ lễ đi nhà ngoại dịp lễ Pây Tái. (Nguồn ảnh: Internet)

Những ngày giữa tháng 7 âm lịch, người người, nhà nhà lại tất bật chuẩn bị cho ngày lễ lớn thứ 2 trong năm. Bà Bế Thị Điều ở xã Lương Thông, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng đã tất bật chuẩn bị từ nhiều ngày nay, cũng như nhiều gia đình khác, bà cũng tự tay làm bánh gai, bánh dợm – là thức bánh đặc trưng của rằm tháng 7. Nhất là không thể thiếu được những con vịt béo tròn dành cho một trong những ngày lễ ý nghĩa nhất trong năm.

"Tôi đã chuẩn bị cho rằm từ cách đây vài ngày, từ ngày 12 âm rồi. Tôi đã gói bánh trái, dọn dẹp nhà cửa… nói chung là chu toàn hết rồi, giờ chỉ đợi con cháu về sum họp nữa thôi. Đây là tết cổ truyền của người Tày Nùng, dù cuộc sống có hiện đại bao nhiêu mình cũng phải lưu giữ tết của mình", bà Điều chia sẻ.

Lễ "Pây Tái" mang ý nghĩa riêng, đó là: Những người con gái sau khi đi lấy chồng, quanh năm cùng chồng con chú tâm công việc làm ăn nơi nhà chồng, lo toan quán xuyến hương khói thờ phụng ông bà tổ tiên nhà chồng. Trong năm thường chỉ có ngày mùng 2 tháng Giêng và ngày Rằm tháng Bảy mới là dịp được trở về nhà bố mẹ đẻ để tự tay chăm sóc, báo hiếu cha mẹ và sửa soạn lễ cúng tạ ơn ông bà tổ tiên.

Em Trịnh Hoàng Vũ vui mừng khi được cùng gia đình từ thành phố Thái Bình về thăm quê ngoại: "Em rất vui khi hôm nay em được cùng bố mẹ về thăm ông bà. Ngày rằm năm nay lại trùng với dịp nghỉ Quốc khánh 2/9 nên lại càng vui hơn. Em rất thích những tết cổ truyền như thế này, qua đó em hiểu hơn thêm về văn hóa dân tộc mình".

Trong dịp lễ này, mỗi một cô con gái sau khi đi lấy chồng sẽ mang một đôi vịt về để làm lễ "Pây Tái" tại nhà bố mẹ đẻ của mình. Sau khi kết thúc ngày lễ, nhà bố mẹ sẽ hồi lại một con vịt. Thịt vịt thường được ăn kèm với bún do tự tay bà con làm trong ngày lễ này. Với người Tày Nùng ở Cao Bằng, mâm cỗ cúng ngày lễ "Pây Tái" không thể thiếu con vịt quay, các loại bánh gai, bánh dợm. Theo Nhà nghiên cứu văn hóa Hoàng Đức Hiền, hiện sống tại Cao Bằng thì tất cả lễ tết trong năm của người Tày Nùng đều gắn với sản xuất nông nghiệp, và rằm tháng 7 cũng không phải là ngoại lệ.

Mâm cơm cúng tổ tiên trong lễ Pây Tái. (Nguồn ảnh: Internet)

"Dân tộc Tày Nùng của mình có câu như thế này gắn với lao động sản xuất: “Bươn chiêng bấu kin nựa pất, bươn chất bấu kin nựa cáy”. (Tháng giêng không ăn thịt vịt, tháng bảy không ăn thịt gà) Nghĩa là vào rằm tháng 7 thì là mùa nước, là chăn nuôi vịt, còn tháng giêng là mùa khô là chăn nuôi gà. Đây là cái tết gắn liền với lao động sản xuất là như vậy.", nhà nghiên cứu văn hóa Hoàng Đức Hiền cho biết.

Tùy từng địa phương, dân tộc, đồ lễ có thể sẽ có sự khác nhau chút ít nhưng đều mang ý nghĩa chung là cầu mong sức khỏe, bình an đến với gia đình và nhất là thể hiện lòng biết ơn đối với ông bà, tổ tiên và những người đã khuất trong dòng họ. Không chỉ là một nét văn hóa truyền thống độc đáo mà lễ Pây Tái còn là dịp để các thế hệ con cháu nhớ về công ơn của những đấng sinh thành, nhớ về tổ tiên, nguồn cội./.