“Lạ lùng” dùng cơ giới tu bổ tháp cổ gần 1.000 năm tuổi, không có chuyên gia giám sát?

"Truy"  trách nhiệm của Sở Văn hoá Thể thao

Gần đây, nhiều du khách khi ghé tham quan di tích Tháp Chăm Bánh Ít (thuộc xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, Bình Định) đều không khỏi lo ngại trước thực trạng xây dựng phản cảm, xâm hại tại khu tháp cổ gần 1.000 năm tuổi này. 

Phóng viên Dân Việt đã có cuộc ghi nhận tại hiện trường thi công dự án tu bổ, tôn tạo di tích tháp Bánh Ít. Tại đây, đơn vị thi công tổ chức rào chắn, đóng kín cửa vào di tích để bảo vệ hạng mục thi công.

Phương tiện cơ giới được sử dụng đào bới sát các tháp cổ. Ảnh: Dũ Tuấn.

Công trình này có tổng vốn đầu tư 25,6 tỷ đồng, được UBND tỉnh Bình Định ra quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư từ ngày 1/9/2021, giao Sở Văn hoá Thể thao (VHTT) tỉnh này làm chủ đầu tư. 

Đơn vị tư vấn quản lý dự án là Công ty TNHH tư vấn, thiết kế, xây dựng Thiên Tường; đại diện nhà thầu thi công là liên doanh Công ty TNHH Xây dựng Hiếu Ngọc, Công ty TNHH xây dựng Thành Lộc, Công ty TNHH Hùng Phát. Đại diện nhà thầu giám sát là liên doanh 3 doanh nghiệp tại Bình Định.  

Nhìn tổng thể, di tích Tháp Bánh Ít đang được tôn tạo, trùng tu khá quy mô. Tuy nhiên, với cách thi công của nhà thầu khiến cho người dân, du khách vô cùng lo lắng. 

Bởi, việc trùng tu, tôn tạo cụm di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia, có tuổi gần 1.000 năm nếu ồ ạt thi công, huy động máy móc, cơ giới đào bạt, san ủi thì vô cùng phản cảm, thiếu khoa học, nguy cơ xâm hại di tích về lâu dài.

Bên trong khuôn viên tháp cổ đang được tôn tạo. Ảnh: Dũ Tuấn.

Ông Đinh Bá Hòa, nguyên Giám đốc Bảo Tàng Bình Định cho rằng, việc huy động máy móc, phương tiện cơ giới thi công, san gạt ở khu vực Tháp Bánh Ít là sai hoàn toàn. "Đây đúng hơn là hành vi phá hoại di tích", ông Hòa nói.

Theo ông Hòa, trong Luật Di sản đã quy định rõ trong di tích những vùng nào cần bảo vệ nghiêm ngặt, bất khả xâm phạm, những vùng nào có thể điều chỉnh. Trước đây, đơn vị chức năng nghiên cứu, xây dựng hồ sơ di tích đã quy định Tháp Bánh Ít là cụm tháp chỉ có 1 vòng bảo vệ nghiêm ngặt, không có phạm vi điều chỉnh. Vì vậy, để doanh nghiệp, đơn vị thi công huy động máy móc xâm hại tháp như vậy là cần truy cứu trách nhiệm chủ đầu tư là Sở VHTT tỉnh Bình Định.

Dự án do Sở VHTT Bình Định làm chủ đầu tư, gây bức xúc dư luận bởi đối xử thô bạo với di tích. Ảnh: Dũ Tuấn.

Không có chuyên gia giám sát, quá vô lý!

Cũng theo nguyên Giám đốc Bảo Tàng Bình Định, chủ đầu tư là đơn vị quản lý toàn bộ dự án. Điều lạ lùng, tại sao đối với công trình di tích tháp Chăm gần 1.000 năm tuổi, công trình kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia mà trong thi công lại không hề có sự tham gia, giám sát của các chuyên gia di sản, chuyên gia khảo cổ học? 

"Mọi chuyện cứ để doanh nghiệp, công nhân họ đưa máy móc, cơ giới san bạt, đào xúc như thế rất vô lý?", ông Hòa bức xúc.

Ông Hòa cảnh báo thêm, di tích trường tồn cả ngàn năm nay không thể vì một giai đoạn ngắn ngủi mà bị xâm hại thiếu tính toán như vậy được. 

Vết đào bới, san lấp sát vào chân tháp. Ảnh: Dũ Tuấn.

"Những thứ chúng ta làm nếu sai hôm nay thì không bảo giờ cứu vãn được. Một tháp Chăm cổ gần 1.000 năm thì không thể đầu tư ồ ạt, phản cảm như vậy được. Nó cần được thực hiện thủ công, các chuyên gia di sản sẽ giám sát, can thiệp để cân đo đong đếm từng vị trí, hòn đá cuội, bậc cấp cũ, cây bụi", ông Hòa khẳng định.

Bức xúc cách hành xử thô bạo với di tích, dư luận đã lên tiếng về việc thi công tháp Bánh Ít không đúng với hồ sơ thiết kế, làm ảnh hưởng đến di tích. Cụ thể, trong quá trình thi công công trình xây dựng, tu bổ và phát huy giá trị di tích tháp Bánh Ít, các đơn vị thi công đã đưa phương tiện cơ giới, trong đó có máy đào múc thi công tại khu vực xung quanh tháp chính. Việc này khiến nhiều người lo ngại sẽ tạo rung chấn, ảnh hưởng đến tháp cổ. 

Thanh tra "tuýt còi" việc thi công sai phạm ở dự án hơn 25 tỷ đồng tu bổ tháp Bánh Ít. Ảnh: Dũ Tuấn.

Khi có ý kiến phản ánh, Sở Xây dựng Bình Định đã thành lập đoàn kiểm tra công trình dự án xây dựng, tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị Tháp Bánh Ít. Thời điểm kiểm tra, chủ đầu tư (Sở VHTT tỉnh Bình Định) và các đơn vị liên quan chưa cung cấp đầy đủ các hồ sơ pháp lý liên quan đến công trình. 

Qua làm việc, đoàn kiểm tra liên ngành đề nghị chủ đầu tư và các đơn vị liên quan ngừng ngay việc thi công san gạt sân phía trước Tháp Chính, khuôn viên Tháp Chính bằng máy cơ giới (theo dự toán được thẩm tra của Sở Xây dựng phần khối lượng này phải được thực hiện bằng thủ công và máy đầm bằng tay). Buộc các đơn vị phải đưa hết các thiết bị, máy móc ra khỏi khu vực đang thi công tại Tháp Bánh Ít.

Trong quá trình thi công, xây dựng các bên phải thực hiện theo đúng hồ sơ thiết kế đã được thẩm định, phê duyệt và có biện pháp thi công không ảnh hưởng đến hiện trạng di tích. Chủ đầu tư cùng các đơn vị liên quan cần cung cấp đầy đủ hồ sơ pháp lý liên quan đến việc thi công, xây dựng công trình và công tác an toàn lao động trên công trường để cơ quan chức năng kiểm tra, theo dõi.

Có ý kiến cho rằng cần truy cứu trách nhiệm của chủ đầu tư dự án là Sở VHTT tỉnh Bình Định. Ảnh: Dũ Tuấn.

Một lãnh đạo Sở Xây dựng tỉnh Bình Định cho biết, quá trình kiểm tra công trình, đơn vị chức năng phát hiện nhà thầu sử dụng máy đào để đào hố bê tông phía Đông Tháp Chính và san gạt nền để lát gạch. Số lượng máy đào, phương tiện cơ giới cụ thể bao nhiêu sở chưa nắm rõ. Về hồ sơ pháp lý, thời điểm kiểm tra, chủ đầu tư không lưu giữ trên công trình nên không cung cấp được.

Ông Lâm Hải Giang - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định cho biết, khi nghe có dư luận về việc thi công công trình tại tháp Bánh Ít không đúng với thiết kế đã yêu cầu Sở Xây dựng kiểm tra ngay để chấn chỉnh kịp thời. 

"Chấn chỉnh để đơn vị thi công có ý thức, làm ăn lôi thôi quá", ông Giang nói.

Di tích Tháp Bánh Ít là công trình kiến trúc cổ được xây dựng từ cuối thế kỷ XI đầu thế kỷ XII, mang đậm dấu ấn văn hóa Chăm trên đất Bình Định.

Căn cứ theo các tài liệu di tích, trước đây, quần thể Tháp Bánh Ít có số lượng kiến trúc rất nhiều, tạo thành một trung tâm tôn giáo hoàn chỉnh nằm ở vị trí trung tâm của 3 thành cổ, gồm: thành Thị Nại, thành Cha, thành Đồ Bàn.

Năm 1982, công trình được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia và là công trình kiến trúc cổ của Việt Nam lọt vào cuốn sách "1.001 công trình kiến trúc phải đến trong cuộc đời" của nhóm tác giả người Anh.